Jerzy Rudolf
(ur. 22 I 1595, zm.14 I 1653) był najmłodszym synem Joachima Fryderyka brzeskiego i Anny Marii anhalckiej. Mając siedem lat utracił ojca, w wieku zaś dziewięciu – matkę. Po śmierci rodziców rządy regencyjne w imieniu Jerzego Rudolfa i starszego Jana Chrystiana sprawował Karol II oleśnicki. W 1609 roku Jan Chrystian objął samodzielne rządy w księstwie legnicko-brzeskim, przejmując opiekę nad młodszym o 3,5 roku bratem. Jerzy Rudolf w latach 1611- 1612 kształcił się we Frankfurcie nad Odrą pod kierunkiem dr Jana Muckego, gdzie zaprzyjaźnił się z przyszłym elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem. Po podziale władzy w księstwie legnicko-brzeskim (1612) starszemu bratu przypadły: Brzeg, Oława, Strzelin, Niemcza, Kluczbork i Byczyna, a młodszy Jerzy Rudolf otrzymał Legnicę, Złotoryję, Lubin, Wołów, Grodziec, Prochowice, Wińsko, Wąsosz, Ryczeń i Rudnę. W 1616 do władztwa Jerzego Rudolfa został włączony także Chojnów. W następnym roku po podziale, młody Piast legnicki podróżował po krajach Rzeszy, odwiedzając również Półwysep Apeniński, Szwajcarię i Niderlandy. W tym czasie wzorem brata dokonał konwersji z luteranizmu na kalwinizm, w 1614 zaś w Dessau ożenił się ze starszą o 6 lat córką księcia Jana Jerzego I – Zofią Elżbietą.
Samodzielne rządy Jerzego Rudolfa w księstwie legnickim trwały od 1612 do 1653 i w większości były wypełnione wydarzeniami wojny trzydziestoletniej. Mniej zajęty polityką, bardziej oddany nauce i mecenatowi kulturalnemu, Jerzy Rudolf miał spokojniejsze panowanie niż jego starszy brat Jan Chrystian. Dzięki temu, że czynnie nie angażował się w walki,po upadku powstania nie musiał, jak brat ,uchodzić ze swego księstwa i szukać schronienia pod opieką elektora brandenburskiego. Przeciwnie – nowy cesarz Ferdynand II powierzył mu tymczasowe zastępstwo za Jana Chrystiana w pełnieniu obowiązków starosty generalnego Śląska, a po rezygnacji brzeskiego Piasta w 1621 roku – urząd namiestnika. Był m.in. gospodarzem sejmu śląskiego odbywającego się w 1621 na zamku w Legnicy. Stołeczna Legnica została w tym czasie umocniona, odnowiono jej fortyfikacje i rozbudowano arsenał.
Działania wojny trzydziestoletniej skutecznie uniemożliwiły dalsze kontynuowanie polityki neutralnej, a intensywne pustoszenie terytorium księstwa legnickiego przez oddziały wojskowe spowodowały, że Jerzy Rudolf złożył w 1627 roku rezygnację z urzędu namiestnika Śląska, zaś w 1633 sam przeniósł się do bezpieczniejszego Wrocławia i zamieszkał tam w domu książąt legnickich.
Ważny rozdział w życiu Jerzego Rudolfa stanowi jego działalność na polu nauki i sztuki. Od młodzieńczych lat rozmiłowany w zdobywaniu wiedzy, począł gromadzić swój własny księgozbiór. Pierwsze książki przywiózł ze studiów frankfurckich, następne ze swej podróży po Europie. Wówczas księgozbiór znajdował się przy legnickim kościele św. Jana, dołączono do niego również książki po zmarłej w 1622 roku żonie Jerzego – Zofii Elżbiecie anhalckiej.
Księgozbiór powiększał się z roku na rok, również w czasach wojennych; mimo iż kilkakrotnie został ograbiony, w 1636 roku liczył 530 woluminów, z czego 55 to druki muzyczne. Muzyka stanowiła szczególną pasję tego Piasta.. Gromadził w swojej bibliotece wydania utworów wszystkich wybitniejszych kompozytorów XVI i XVII w. (m.in. A. Gabrieli, O. di Lasso, L. Marzenia, C. Merula, G.P. da Palestrina), w tym wszystkich ówczesnych kompozytorów śląskich, przy czym równie często przyjaźnił się z nimi, jak na przykład z Henrykiem Schützem z Drezna, który dedykował mu swoje utwory. Sam książę również nie stronił od działalności w tym zakresie.
W bibliotece książęcej, która zyskała u potomnych miano Bibliotheca Rudolphina, gromadzone były książki drukowane w legnickich drukarniach. Bogaty zbiór bibliofilski Jerzego Rudolfa stał się początkiem instytucji kulturalno-naukowej. W 1646 założył on fundację świętojańską, z której powstała protestancka szkoła przy kościele dworskim św. Jana; połączona następnie w 1657 z istniejącą od 1309 roku szkołą miejską przy kościele św. Piotra i Pawła, stała się zalążkiem przyszłej Akademii Rycerskiej, dodając splendoru Legnicy. Miasto to, mimo, że rzadko odwiedzane przez księcia, podlegało jego stałej opiece i po wielkim pożarze w 1648 roku odbudowę zawdzięcza właśnie staraniom Jerzego Rudolfa.
Ponieważ pierwsza żona księcia Zofia Elżbieta zmarła bezdzietnie w 1622 roku, Jerzy ponownie się ożenił w 1624 roku z młodszą o 4 lata córką swej ciotki Elżbiety Magdaleny brzeskiej i Karola II oleśnickiego – Elżbietą Magdaleną z dynastii Podiebradów.To małżeństwo również okazało się bezdzietne, a młoda żona zmarła w 1631roku.
Jerzy Rudolf nie doczekawszy się następcy zmarł 14 I 1653 roku we Wrocławiu, a pochowany został 14 maja 1653 w legnickim kościele św. Jana. Po jego śmierci księstwo legnickie przeszło we władanie jego bratanków: Jerzego III, Ludwika IV i Chrystiana.
Opracowano na podstawie:
J. Szczur "Leksykon historii i kultury polskiej. Piastowie.", Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999
